در زمانهای گذشته یکی از راههای ارتباط افراد با یگدیگر حکاکی روی سطوح مختلف خصوصا فلز بوده است. سپس با کشف فلزات مختلف و آلیاژهای آن، هنر حکاکی به شکل ظریفتر روی فلزات انجام شد. امروزه در ایران این هنر به یک صنعت تبدیل شده، اما گاهی اوقات با شیوههای سنتی نیز انجام میگیرد.
حکاکی روی فلزات یک هنر بسیار وسیع است. به همین دلیل فلزاتی مانند مس، طلا، چدن و نقره نیز قابل حکاکی هستند. در گذشته در حکاکیِ فلزات، جهت جلوگیری از ظاهر شدن چین خوردگی در حین چکشکاری، پشت آن را با قیر میپوشانند. در مرحله بعد توسط یک ابزار ویژه به نام نیمبر، سطح فلز براده برداری میشد. البته گاهی اوقات برای زیبا شدن نقش و نگارها، آنها را با طلا یا نقره تزیین میکنند.
حک کردن روی فلزات و درج مشخصات آن به دلیل نفوذپذیری پایین ساختار فلز، همواره کاری دشوار بوده است. بنابراین، یکی از روشهایی که تا امروز نیز از آن برای حک روی فلزات استفاده میشود، روش الکتروشیمیایی است.
اما بهدلایل مختلفی مانند زمانبر بودن، طرحپذیری دشوار، کیفیت نامطلوب و پرداخت هزینه بالا، امروزه روشهای دیگری نیز بهکار میرود. اکنون با استفاده از تکنولوژی مدرن مانند حکاکی لیزری، به تمامی نیازها پاسخ داده شده است. همچنین حکاکی به روش لیزری طیف گستردهای از نیازها را به شکل خلاقانه رفع کرده است.
قابلیتهای زیاد حکاکی لیزری سبب شده که روزبهروزه تقاضا برای استفاده از این نوع حکاکی فلزات بیشتر از گذاشته باشد. در ادامه مهمترین روشهای حکاکی فلزات عنوان شدهاند:
این شیوه حکاکی یکی از روشهای محبوب است که در آن از فشار و چرخش استفاده میشود. در این روش حکاکی در ابتدا قطعه فلزی، درون دستگاه قرار داده میشود و با چرخش و فشار درون دستگاه، روی قطعه حکاکی انجام میپذیرد
این شیوه یکی از روشهای قدیمی حکاکی است که بسیار سریع بوده اما امکان معیوب شدن قطعه فلزی با این شیوه وجود دارد. در حکاکی به این روش سطح فلز یکدست نمیشود، بنابراین، این مورد بزرگترین ضعف این روش عنوان شده است.
شیوه لیزری یکی از بهترین، مدرنترین و زیباترین روشهای حکاکی در فلزات است. البته این روش دو مورد فایبر و CO2 دارد. در روش اول، حکاکی روی فلزات انجام شده و روش CO2 برای حکاکی مواد غیرفلزی مانند پلاستیک و چوب به کار میرود.
مطالب مرتبط:حکاکی لیزری
در این شیوه از شابلون و مواد شیمیایی برای حکاکی فلزات استفاده میشود. به این شکل که یک شابلون روی قطعه مورد نظر قرار میگیرد. سپس اکسید شیمیایی روی آن قرار داده شده تا حکاکی فلزات با مواد شیمیایی انجام شود.
در این روش، دستگاه حکاکی به شکل دروازهای کار میکند. یعنی از روش براده برداری کمک گرفته میشود تا حکاکی روی آن نقش ببندد. البته این گونه دستگاهها قابلیت حکاکی به شکل همزمان را نیز دارد.
این روش یکی شیوههای جدید در حکاکی فلزات است که معمولا برای حکاکی روی بدنه خودروها نیز استفاده میشود. این شیوه حکاکی آلودگی صوتی ایجاد نمیکند و در آن از ابزارهایی برای کشیدن فلز استفاده میشود. البته این روش حکاکی در صنعت خصوصا ساخت ماشینهای صنعتی کاربرد زیادی دارد.
این روش بسیار قدیمی است و در آن از یک سوزن برای حک کردن و چکش برای کوبیدن استفاده میشود. بسیاری از ظروف فلزی باستانی که زیبایی چشمگیری دارند به این روش حکاکی شدهاند. این شیوه حکاکی معمولا با دست انجام میگیرد.
در این روش با پاشش ذرات، کار حکاکی انجام میگیرد. البته در این شیوه برای هر طرح احتیاج به شابلون مخصوص خود است. معروفترین شیوه حکاکی در این تکنیک، سندبلاست است. در این روش با استفاده از ماسه کار حکاکی انجام شده اما در ایران این روش معمولا برای حک روی شیشه استفاده میشود.
حکاکی فلزات به روش جدید شامل ایجاد طرح، نقش و نگار انواع فلزات و مواد کامپوزیتی است. البته این شیوههای نوین حکاکی روی پلکسی، اکریلیک، فایبرگلاس، امدیاف، کاشی و چوب را نیز در بر میگیرد. اینگونه حکاکیها با شیوههای مختلفی مانند ماشینکاری، سیانسی، ابزار لیزری و ابزار دستی جهت ایجاد طرح روی قطعات فلزی صورت میگیرد.
ماشینهای مدرن حکاکی فلزات به کمک فناوریهای بهروز و با بهرهگیری از مکانیسمهای حرکتی چند محوری کار حکاکی را انجام میدهند. قلمهای مستحکم حکاکی معمولا از جنس تنگستن، الماس و آلیاژهای سخت هستند.
رایجترین و مهمترین شیوه طراحی و اعمال حکاکی، توسط رایانه انجام میپذیرد. به این شکل که ماشین حکاکی توسط نرمافزاری مخصوص که روی کامپیوتر نصب میشود، الگو و طرح مورد نظر را اجرا میکند. همچنین بالاترین دقت اعمال طرح روی قطعه مورد نظر، با این روش قابل انجام است.
حکاکی فلزات دلایل متعددی دارد و یکی از این دلایل، نقش بستن طرحهای زیبا روی قطعات فلزی است. در این شیوه با حکاکی روی قطعه فلز و رسم کردن طرح مورد نظر، زیبایی دوچندانی به فلزات داده میشود. یکی از دلایل مهم حکاکی روی فلزات، درج برند و تبلیغات شرکت تولید کننده است.
یک دلیل دیگر برای انجام حکاکی روی فلزات، این است که درج اطلاعات مورد نیاز درباره وسیله با نقاشی و چسباندن هولوگرام کاربرد کمی دارد. بنابراین، برای ماندگاری بیشتر اطلاعات، از حکاکی روی فلزات استفاده میشود. به عنوان مثال وسایل بازی داخل پارکها که اطلاعات مورد نظر و شیوه استفاده روی آنها نوشته شده، یکی از دلایل حکاکی فلزات است.
در شیوه لیزری یک منبع، لیزر تولید کرده و سپس آن را منعکس میکند. در این دستگاه تعدادی آیینه تعبیه شده تا انرژی لیزر را افزایش دهد.این روش در ساخت مهر لیزری کاربرد دارد. پس از آن با هدایت نور لیزر به قسمت برش، قطعات زیر زبانه قرار داده شده تا حکاکی روی قطعه انجام شود. این نوع دستگاهها به شکلی طراحی شدهاند که طرح مورد نظر به آن داده شده تا حکاکی روی فلزات انجام گیرد.